Ethyleenoxide in de logistieke keten: risico’s, juridische gevolgen en praktische oplossingen voor werkgevers

Ethyleenoxide (EtO) wordt al decennialang toegepast voor sterilisatie van medische hulpmiddelen en fumigatie van goederen. Recent is erkend dat EtO in de logistieke keten veel langer aanwezig kan blijven dan gedacht, met mogelijk ernstige gevolgen voor medewerkers én organisaties. Tijdens de kennissessie Ethyleenoxide 2025 deelden Euromate, RPS en externe experts de meest actuele kennis over gezondheidseffecten, wetgeving en praktische beheersing.

Dit artikel vat de belangrijkste inzichten samen en biedt handvatten voor bedrijven die verantwoordelijkheid nemen voor een veilige werkomgeving.

1. EtO: een onzichtbaar maar hardnekkig probleem

EtO is een CMR-stof: carcinogeen, mutageen en reprotoxisch. Het dringt diep door in materialen, wordt slecht afgebroken in lucht en kan DNA-schade veroorzaken op extreem lage niveaus. Zoals bedrijfsarts Sophia Franklin toelichtte:

“Er bestaat geen veilige blootstellingsgrens voor EtO.”

EtO kan worden opgenomen via inhalatie en in mindere mate via de huid. De stof verdeelt zich snel door het lichaam en vormt adducten met hemoglobine en DNA. Chronische blootstelling, zelfs op lage niveaus, kan leiden tot luchtwegklachten, neurologische problemen, voortplantingsschade en kanker.

2. Nieuw erkend inzicht: maandenlange off-gassing in magazijnen

Een van de grootste eye-openers van de sessie kwam van jurist Huib Lebbing: EtO kan langdurig blijven verdampen uit opgeslagen producten door een chemische reactie die eerder onvoldoende werd herkend.

“In sommige gevallen kan EtO nog maanden na sterilisatie uit pallets ontsnappen.”

Dit betekent dat magazijnmedewerkers, transporteurs en logistieke partners mogelijk onbewust langdurig zijn blootgesteld. Ook toezichthouders bevestigen dat dit risico eerder onderbelicht was.

3. Juridische realiteit: werkgevers én ketenpartners dragen verantwoordelijkheid

De ketenverantwoordelijkheid stond centraal in de bijdrage van Huib Lebbing. Zijn boodschap was scherp:

• Contracten beschermen niet automatisch tegen aansprakelijkheid.
• De Nederlandse wet eist dat werkgevers alle bekende en redelijkerwijs kenbare risico’s beheersen.
• De Arbeidsinspectie en het OM worden steeds strenger: bestuurlijke, civiele én strafrechtelijke handhaving is mogelijk.
• Managers en directeuren kunnen zelfs persoonlijk strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld bij nalatigheid.

Lebbing vatte het samen in één regel die bleef hangen:

“Be good and show it.”

Dat betekent: maatregelen treffen én kunnen aantonen dat je alles hebt gedaan wat redelijkerwijs mogelijk is.

4. Meten is verplicht: maar niet elke meting is genoeg

Arbeidshygiënist dr. Erik van Deurssen benadrukte dat bedrijven vaak denken veilig te zijn omdat zij een gasmonitor gebruiken of een container spotmeting uitvoeren.

De realiteit:

• Veel metingen registreren geen lage maar relevante niveaus.
• Gasmonitors geven géén tijdgewogen gemiddelde.
• Container spotmetingen zeggen niets over blootstelling van medewerkers.
• Continue monitoring laat pieken zien, maar is onvoldoende voor wettelijke compliance.

Voor naleving van de Nederlandse wet is NEN-EN 689 leidend. Die vereist:

• Metingen per similar exposure group (SEG)
• Minimaal 3 metingen onder 10% van de grenswaarde
• Actieve persoonlijke bemonstering (“gouden standaard”)
• Herhaling bij veranderde omstandigheden of maatregelen

“Meten moet, en alleen de juiste meting telt.” — Erik van Deurssen

5. Praktische beheersing: van palletkeuze tot luchtzuivering

Tijdens de sessie werd duidelijk dat er veel praktische stappen zijn om EtO te reduceren. De STOP-strategie vormt daarbij het vertrekpunt.

Substitutie

• Werk met alternatieven voor EtO zoals sterilisatie middels straling of temperatuur waar mogelijk 

Technische maatregelen

• Verbeter ventilatie of creëer dedicated ventilatiezones
• Zet bronafzuiging in bij openen of lossen
• Pas geactiveerde koolfilters of chemische neutralisatie toe
• Branche-specifieke oplossing: Euromate Kinetic-425 technologie voor EtO-reductie
• Simpele aanpassingen:
  • Vervang houten pallets door kunststof varianten 
  • Gebruik geperforeerde of ademende wikkelfolie 
  • Vermijd opslagwijzen die gasophoping veroorzaken 

Organisatorische maatregelen

• Gestructureerde procedures bij ontvangst steriel/fumigated goods
• Training van medewerkers: herkennen, melden en handelen
• Werkrotatie of beperking van verblijftijd

Persoonlijke maatregelen
PPE

• Alleen als tijdelijke oplossing of bij calamiteiten
• Nooit als eindoplossing

6. De gezamenlijke conclusie: werk als keten samen

De experts benadrukten dat EtO niet alleen een gezondheidsthema is, maar ook:

• Een juridisch risico
• Een reputatierisico
• Een compliance-uitdaging
• Een ketenbrede verantwoordelijkheid

Zonder samenwerking tussen producenten, sterilisatiebedrijven, logistieke partijen en warehouse operators blijven risico’s bestaan.

7. Vervolgstappen voor organisaties

1. Voer een retrospectieve risicoanalyse uit
2. Laat SEG-metingen uitvoeren volgens NEN-EN 689
3. Installeer continue monitoring in magazijnen
4. Onderzoek technische luchtzuiveringsoplossingen
5. Documenteer elke stap – voor inspectie, werknemers en verzekeraar
6. Train medewerkers en borg procedures in de organisatie
7. Werk samen met ketenpartners – kennisdeling voorkomt incidenten

Slot

De kennissessie maakte één ding duidelijk: de tijd van aannames is voorbij. EtO vraagt om inzicht, verantwoordelijkheid en samenwerking. Euromate blijft bedrijven ondersteunen met kennis, advies en geavanceerde luchtzuiveringstechnologie om een gezonde, veilige en toekomstbestendige werkomgeving te realiseren.